Tín hiệu trữ tình từ BOLERO
LÊ THIẾU NHƠN
logoTừ lâu bolero được mặc định là dòng nhạc bình dân. Cứ
ngỡ không gian của nó mãi mãi chỉ quẩn quanh ở những quán nhậu ven đường hoặc
phòng trà tỉnh lẻ, không ngờ bây giờ bolero ngạo nghễ bước hẳn lên màn ảnh nhỏ
làm thổn thức hàng triệu khán giả. Sau các sân chơi khiêm nhường như “Tình ca
Việt” hoặc “Solo
cùng Bolero” trên một vài đài truyền
hình địa phương, dòng nhạc này chính thức xuất hiện trên kênh VTV3 ngay những
ngày đầu năm mới 2016 bằng cuộc thi “Thần
tượng Bolero” với tiền thưởng lên
đến 500 triệu đồng. Tín hiệu trữ tình từ bolero liệu có gợi lên một câu chuyện văn hóa gì chăng?
Nói về cách thức tổ chức, “Thần
tượng Bolero” không mấy dị biệt so
với các sàn diễn tranh tài trên truyền hình, thậm chí nhiều chi tiết còn na ná
hai chương trình “Hòa
âm đẹp nhất” và “Sing
my song” rất nổi tiếng của Trung
Quốc. Tuy nhiên, điều khác lạ duy nhất của chương trình là thí sinh chỉ hát
dòng nhạc bolero. Bolero ảo não, bolero buồn thương, bolero khắc khoải... Đây
có phải một hành trình độc đáo của âm nhạc Việt?
Nhiều người từng chủ quan cho rằng, dòng nhạc bolero là quốc
hồn, quốc túy của người Việt. Không hẳn vậy! Nhiều người từng cao hứng cho
rằng, dòng nhạc bolero giàu chất văn học. Càng không hẳn vậy! Thực chất, bolero
là một điệu nhảy của Tây Ban Nha, được du nhập vào Việt Nam khoảng đầu thập
niên 50 của thế kỉ trước. Giai điệu của bolero được chuyển nhịp 4/4 khá gần gũi
với vọng cổ và cải lương. Nhiều nhạc sĩ đã sáng tác theo phong cách bolero và
nhanh chóng thành danh như Lam Phương, Trần Thiện Thanh, Châu Kỳ, Vinh Sử, Anh
Bằng, Trúc Phương, Thanh Sơn… Ngay cả những nhạc sĩ sở trường sáng tác ca khúc
mang âm hưởng dân ca như Phạm Thế Mỹ hoặc Hoàng Thi Thơ cũng thử sức với bolero
và gặt hái không ít kết quả mĩ mãn.
Không phải thể loại âm nhạc nào nhiều người viết, nhiều
người hát thì hiển nhiên có giá trị nghệ thuật. Ưu điểm của dòng nhạc bolero
cũng giống như... cơm bụi, ai cũng có thể ghé vào mà không cần chứng minh đẳng
cấp xã hội. Dòng nhạc bolero dễ nghe và dễ hát. Nhạc cảm cao hay thấp cũng có
thể tiếp xúc với bolero một cách đơn giản. Khác với dòng nhạc tiền chiến, các
ca khúc bolero không phức tạp về giai điệu và cũng không nhiều ẩn dụ về ca từ.
Cái trau chuốt của dòng nhạc bolero là làm sao cho thật êm ái và ủy mị. Nói
cách khác, về phương diện thẩm mĩ, cái đẹp của dòng nhạc bolero không phải cái
đẹp của người tinh tế mau nước mắt, mà là cái đẹp của người ngơ ngác thích thở
dài.
Giá trị nghệ thuật của dòng nhạc bolero khá chừng mực, nhưng
không vì vậy giới hạn công chúng bị thu hẹp. Giới sáng tạo có quyền không xem
trọng đóng góp của dòng nhạc bolero, nhưng không thể nào phủ nhận được sự tồn
tại của dòng nhạc này trong đời sống tinh thần đám đông. Rất dễ nhận thấy sức
phổ biến của dòng nhạc bolero qua những lời ca sầu muộn như: Đời tôi cô đơn nên
yêu ai cũng cô đơn. Đời tôi cô đơn nên yêu ai cũng không thành…
maxresdefault
Dòng nhạc Bolero từ vị trí ngoại vi đã tiến vào vị trí trung
tâm Ảnh: TL
Sau cơn sốt nhạc Hoa lời Việt và cơn sốt nhạc trẻ kiểu top
ten nọ top hit kia, nhiều ca sĩ nổi tiếng như Đàm Vĩnh Hưng, Lệ Quyên… đã chọn
dòng nhạc bolero để mở rộng biên độ khán giả hâm mộ. Do đó, dòng nhạc bolero từ
vị trí ngoại vi đã tiến vào vị trí trung tâm của sàn diễn một cách ngoạn mục.
Và giờ đây, khi dòng nhạc bolero được cổ súy bởi Đài truyền hình quốc gia thông
qua chương trình “Thần
tượng Bolero” thì không thể không tư
duy lại tín hiệu trữ tình gửi gắm qua những ca khúc tha thiết xen lẫn thống
thiết ấy.
Không khó khăn gì để phát hiện, dòng nhạc bolero gần gũi với
những số phận lặng lẽ. Lũy tre làng văng vẳng tiếng ca: Về đây bên nhau, ta nối
lại tình xưa. Chuyện tình mà bao năm qua em gói ghém từng kỉ niệm, còn chốn đô
thị xôn xao giọng hát: Người đi đi ngoài phố, chiều nắng tắt bên sông. Người đi
đi ngoài phố, bóng dáng xưa mịt mờ. Và một đêm tình cờ, nếu ngang qua khu vực
có nhiều công nhân ngụ cư, lại nghe lãng đãng tâm sự: Gác trọ về khuya cơn gió
lùa. Trăng gầy nghiêng bóng cài thưa. Nhớ ai mà ánh đèn hiu hắt… Có phải dòng
nhạc bolero chuyển tải được tình cảm chan chứa của phần lớn người Việt không?
Có thể, nhưng quan trọng hơn, sự lên ngôi của dòng nhạc bolero trong bối cảnh
hội nhập, đã trực tiếp nhắc nhở nhiều gợi ý về nhu cầu thưởng thức âm nhạc hôm
nay.
Thử đặt câu hỏi, nếu thế hệ nhạc sĩ Trần Tiến, Phó Đức
Phương, Phú Quang, Dương Thụ, Bảo Chấn… vẫn còn sung sức sáng tác liệu dòng
nhạc bolero có thể chiếm lĩnh sân khấu không? Chắc chắn không! Dòng nhạc bolero
chỉ bùng lên khi đời sống biểu diễn khủng hoảng thiếu ca khúc hay. Nhân danh
hiện đại, trẻ trung, sôi động, những ca khúc phi thẩm mĩ và phản thẩm mĩ ra
đời, trở thành nỗi ám ảnh của công chúng như Không đau vì quá đau, Người ấy và
tôi, em chọn ai hoặc Đến sau phải lau nước mắt, và gần đây là Vợ người ta. Nếu
phải nghe những điều lảm nhảm như: Anh chàng đẹp trai ngồi trong quán uống li
cà phê. Thấy một cô bé xinh thật xinh bước qua thật nhanh. Anh vội chạy theo
nhưng chẳng thấy bé yêu ở đâu hoặc Anh ghét em ham chơi, ghét em thích đua đòi,
ghét em sống buông lơi, những đêm dài tăm tối thì người ta thà quay về nghe lại
Còn đâu, đâu lá ngọc cành vàng. Còn đâu, đâu quyền quý cao sang. Em nhớ xưa rồi
em khóc, tôi thoáng buồn thương giọt lệ đài trang ít ra cũng có được chút run
rẩy xa vắng với kỉ niệm chìm khuất!
Dòng nhạc thị trường chỉ là nguyên nhân đầu tiên thúc đẩy sự
nở rộ của dòng nhạc bolero. Nguyên nhân chính là sân khấu ca nhạc khủng hoảng
phong cách biểu diễn. Khi internet chưa phát triển, may mắn thông qua một kênh tham khảo nào đó học lỏm được một
điệu nhảy minh họa hay một kiểu hòa âm, ca sĩ có thể gây ấn tượng ngay với khán
giả. Bây giờ, thứ gì trên Youtube cũng có. Ca sĩ bắt chước sẽ bị la ó ngay.
Càng hội nhập, càng thấy nền âm nhạc Việt Nam cực kì khập khiễng, không có
những nhà sản xuất tầm cỡ cũng không có những ông bầu chuyên nghiệp. Trào lưu
copy lại những thần tượng nước ngoài đã nhanh chóng phá sản. Nếu dày mặt rập
khuôn Hàn Quốc như Sơn Tùng M-TP thì trong mắt công chúng sành điệu cũng chỉ là
bản sao hạng bét. Ca sĩ Việt gần như bất lực trên con đường chinh phục người
hâm mộ. Phương pháp “lấy
mắt bù tai” kiểu Hồ Ngọc Hà rất tốn
kém mà cũng chỉ đạt hiệu quả nhất thời. Chọn lựa dòng nhạc bolero, các ca sĩ
muốn khai thác sự đồng cảm âm thầm đã có sẵn trong lòng người nghe đời việc gì
đến sẽ đến, nhưng ai bạc bẽo mình vẫn không đành lòng quên. Đó là lí do vì sao
nhiều ca sĩ quen thuộc với những lễ nghi chính thống như Anh Thơ cũng lân la
hát bolero!
Hiện tại, sự phổ cập của karaoke đã hình thành một tâm lí:
ai cũng nghĩ rằng mình có khả năng ca hát, và ai cũng muốn nghe những ca khúc
mà mình có thể hát lại được. Sức mạnh của bolero ở đó. Với kĩ thuật phòng thu
tân tiến hoặc với một cây guitar mộc mạc, ca khúc bolero vẫn phát huy được tác
dụng. Dù hơi mơ hồ, nhưng khi hát dòng nhạc bolero các ca sĩ đều tin rằng họ
quay về với bản sắc Việt và lan tỏa nhanh hơn vào quần chúng.
Trước đây dòng nhạc bolero thỉnh thoảng mới được vang lên
trên sân khấu lớn như một thứ cảm giác đôi khi trộm nhìn nhau, xem dung nhan đó
bây giờ ra sao, thì bây giờ ca sĩ đua nhau hát dòng nhạc bolero theo dạng soi
bóng đời bằng gương vỡ nát, nghe xót xa ngời lên tròng mắt. Thế nhưng, để thành
danh với dòng nhạc bolero cũng không đơn giản. Ca sĩ cố đẩy tiết tấu gấp gáp
hoặc cố nhấn nhá thật sầu não đều thất bại. Cứ nhìn vào những ca sĩ được yêu
mến với dòng nhạc bolero như Hoàng Oanh, Phương Dung, Bảo Yến, Hương Lan, Như
Quỳnh… thì không khó để hiểu đáp án: mỗi bài hát đều cần chất giọng đẹp và sự
rung động của người hát! Bởi vậy, những ca sĩ đang được xưng tụng ngôi sao nếu
giàu trí tưởng b
ở đua đòi biểu diễn bolero theo cách dàn dựng diêm dúa, khi họ
hát: Anh biết chăng anh, em khổ vì ai, em khóc vì ai. Ngày vui đã tan, nhân
tình thế thái còn lại đống tro tàn, khán giả sẽ nhận bằng cảm xúc: Em muốn kêu
lên cho thấu tận trời xanh, rằng tình yêu em sao giống đời đóa phù dung sớm nở
tối tàn, xót xa duyên mình chưa thắm đành vội tan.
Sự trở lại của dòng nhạc bolero, cần được nhìn như thế nào
cho đúng đắn? Không đáng mừng, cũng không đáng lo, hãy xem đó là lời cảnh tỉnh
nghiêm khắc cho sự loay hoay của đời sống âm nhạc, cả giới sáng tác lẫn giới
biểu diễn. Nếu đong đưa mãi những giai điệu trữ tình cũ kĩ, thì khi muốn tìm
kiếm diện mạo âm nhạc Việt ở thập niên thứ hai của thế kỉ XXI, chúng ta chỉ còn
biết trách móc nhau trong nỗi bi thương: Sao anh nỡ đành quên kỉ niệm xưa buổi
ban đầu. Sao anh nỡ đành quên chuyện tình đẹp như ước mơ. Anh ơi, nếu một mai
có ai hỏi người bên ấy, biết nói gì đây hỡi anh…
============
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét